سافت استارتر دستگاهی است که به منظور کاهش جریان راه اندازی ، گشتاور و بار موتور های AC در هنگام شروع به کار ( Start Up ) به کار گرفته می شود. استفاده از سافت استارتر باعث کاهش فشار مکانیکی وارد بر موتور و شفت آن و همین طور باعث کاهش فشار الکتریکی وارد بر کابلهای برق موتور و شبکه ی توزیع نیرو در هنگام راه اندازی موتور می شود که تمام این عوامل باعث افزایش طول عمر سیستم می شود.
هرچند سافت استارتر می تواند سیستم های مکانیکی و الکتریکی مانند کلاچ ها ، کوپلینگ ها و …. را در بر بگیرد اما آنچه امروزه در بازار به عنوان سافت استارتر شناخته می شود ، دستگاهی الکترونیکی است که می تواند با محدود کردن جریان یا ولتاژ موتور در زمان شروع به کار موتور ، گشتاور و بار الکتریکی موتور را کنترل کند و مانع از ایجاد شوک مکانیکی و الکتریکی شود.
چرا سافت استارتر؟
اما چه لزومی دارد که از سافت استارتر ها استفاده شود ؟ همانطور که می دانید برای اینکه بتوانیم از حداکثر توان موتور های سه فاز استفاده کنیم باید آنها را با همبندی مثلث (Δ) به شبکه وصل کنیم. زمانی که با استفاده از این همبندی یک موتور القایی شروع به کار می کند که به این حالت DOL گفته می شود ، جریان راه اندازی 7 الی 10 برابر حالت معمول و گشتاور موتور بیش از 3 برابر حالت معمول است البته در برخی شرایط ممکن است اتصال مستقیم موتور به شبکه باعث پیک جریان 20 برابر حالت معمول شود. همانطور که می بینید این میزان بار الکتریکی می تواند باعث افت ولتاژ در شبکه شود و دستگاه های حساس را از بین ببرد. از طرف دیگر این میزان گشتاور نیز باعث وارد شدن آسیب هایی به سیستم مکانیکی الکتروموتور خواهد شد. یکی از راه های ساده برای کاهش گشتاور و جریان راه اندازی موتور های سه فاز اسفاده از همبندی ستاره (Y) است. در این حالت مقاومت بین فاز ها افزایش می یابد و موتور جریانی به میزان 33% حالت DOL مصرف می کند. در این نوع راه اندازی که به راه اندازی ستاره مثلث ( Star Delta ) معروف است موتور در ابتدای راه اندازی به صورت ستاره به شبکه وصل می شود و پس از گذشت چند ثانیه همبندی موتور به مثلث تغییر می کند، این کار را می توان با یک مدار فرمان ساده و 3 کنتاکتور انجام داد. اما همانطور که گفته شد این حالت هم نمی تواند به صورت کامل مشکل راه اندازی موتور را حل کند و برای حل بهتر این مسئله باید از سافت استارتر ها کمک گرفت.
سافت استارتر عوارض نامطلوب راه اندازی موتور را تا حد مطلوبی کاهش می دهد و باعث افزایش عمر موتور ، کاهش بار شبکه و در نهایت باعث صرفه جویی در هزینه ها می گردد. سافت استارتر های الکترونیکی با استفاده از تریستور ها (SCR) یا دستگاه های حالت جامد ( Solid State ) جریان و ولتاژ موتور را در زمان راه اندازی کنترل می کنند. Soft Starter ها می توانند جریان و ولتاژ موتور را در یک دوره زمانی چند ثانیه ای ( معمولا قابل تنظیم ) با شیب ملایم به نقطه حداکثر برسانند این کار باعث می شود تا موتور به آرامی شروع به کار کند و از طرفی از آنجا که ولتاژ و جریان کم کم زیاد می شود جریان راه اندازی با توجه به تنظیمات Soft Starter و بار موتور به کمترین حالت خود خواهد رسید. چیست و چه کاربردی دارد ؟_files/soft_starter-esaco2.png)
سافت استارتر به عنوان سافت استاپ
یکی دیگر از مشکلاتی که در هنگام کار با موتور ها با آن روبرو هستیم ، توقف موتور در حال حرکت است. توقف موتور در حال حرکت به صورت یکباره ،در بسیاری از سیستم ها می تواند باعث ایجاد تنش در سیستم مکانیکی موتور شود. یکی از موارد قابل ذکر ، تنش در پمپ های آب است. توقف ناگهانی پمپ های آب می تواند باعث ایجاد ضربه قوچ ( Water Hammering ) در کل سیستم شود. ضربه قوچ با توجه به شدت آن می تواند عمر موتور و سایر سیستم های مکانیکی را به شدت کاهش دهد. برای جلوگیری از این تنش ها ، سافت استارتر ها عمل سافت استاپ را نیز انجام می دهند. سافت استاپ با کاهش تدریجی ولتاژ و جریان ، عملیات توقف موتور را به صورت تدریجی انجام می دهد تا تنش های ناشی از تغییر ناگهانی به کمترین حد ممکن برسند.
قیمت سافت استارتر ها
یک سیستم راه انداز مبتنی بر سافت استارتر از نظر قیمت ، با توجه به کیفیت ، توان و نحوه پیاده سازی تقریبا 2 تا 3 برابر سیستم راه اندازی ستاره مثلث هزینه پیاده سازی خواهد داشت اما کاهش هزینه های جاری مصرف برق و کاهش هزینه تعمیرات و نگه داری سیستم در دراز مدت ، سرمایه گذاری بیشتر برای تهیه این دستگاه را توجیه می کند.
آیا با سافت استارتر مي توان همه موتورها را راه اندازي كرد؟
خیر . چون موتورها تنوع زيادي دارند و سافت استارتر براي گونه خاصي از آنها مناسب است اين موتورها درصنعت به موتورهاي سه فاز القائي يا قفس سنجابي معروفند.مامي توانيم موتور سه فاز را مستقيماً به برق سه فاز زده و راه اندازي كنيم. به اين روش راه اندازي ، راه اندازي مستقيم يا Direct Online و يا DOL مي گويند . اگر شما مستقيماً موتور را به برق سه فاز وصل كنيد ، هيچ كنترلي در راه اندازي آن نخواهيد داشت. در حاليكه سافت استارتر به شما امكان كنترل پريود راه اندازي را مي دهد.در خيلي از اوقات ما نيازي به اعمال نظارت و كنترل در راه اندازي موتور نداريم. مثلاً در خيلي ازكاربردهاي با موتورهاي توان پايين . اما هنوز موارد زيادي هم وجود دارند كه بايد راه اندازي با كنترل هاي مناسب صورت بگيرد.بايد توجه كنيم كه هنگام راه اندازي يك موتور سه فاز يك سري اتفاقات الكترونيكي و مكانيكي رخ ميدهد كه متفاوت از حالت كار دائم موتور پس از راه اندازي است ، مثلاً در هنگام راه اندازي موتور جريان خيلي بيشتري نسبت به حالت دائم آن از شبكه مي كشد.اگر موتور كوچك باشد اشكال خاصي ايجاد نمي شود ولي اگر موتور بزرگ باشد ممكن است، اين جريان زياد را برق كارخانه نتواند براحتي تأمين كند.،مثلاً كشيدن جريان ناگهاني زياد از برق كارخانه ممكن است باعث افت ولتاژ لحظه اي شده و در كار ساير تجهيزات برقي و الكترونيكي اختلال ايجاد شود.
